اگزما صورت یکی از شایع ترین و در عین حال چالش برانگیزترین مشکلات پوستی است که میتواند تاثیرات قابل توجهی بر ظاهر و احساس افراد داشته باشد. این بیماری التهابی پوست، با علائمی مانند قرمزی، خارش شدید، خشکی و پوستهریزی مشخص میشود که در ناحیه حساس صورت، علاوه بر ناراحتی فیزیکی، میتواند پیامدهای روانی نیز به دنبال داشته باشد. در مواجهه با اگزمای صورت، مراجعه به یک متخصص مجرب و آگاه، کلید دستیابی به تشخیص دقیق و برنامه درمانی مؤثر است. دکتر کامران جزایری، با سالها تجربه در زمینه تشخیص و درمان بیماریهای پوستی و اگزمای صورت و با تکیه بر دانش به روز و رویکردی بیمارمحور، میتواند راهنمای مطمئنی برای شما باشد.
اگزما صورت چیست و چه علائمی دارد؟
اگزما صورت، که به آن درماتیت آتوپیک صورت نیز گفته میشود، یک بیماری التهابی مزمن پوست است که عمدتا با خارش شدید، قرمزی، خشکی و گاهی اوقات ترشح و پوسته ریزی مشخص میشود. به طور کلی بیماری اگزما این علائم را برای افراد به همراه دارد. این بیماری میتواند در هر سنی بروز کند، اما در نوزادان و کودکان شایعتر است و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد یا عود کند.
علائم اگزما در ناحیه صورت بسته به شدت و سن فرد میتواند متفاوت باشد:
- قرمزی و التهاب
- خارش شدید
- خشکی و پوستهریزی
- تاولهای ریز و ترشح
- ضخیم شدن پوست
- پوسته پوسته شدن
- تغییر رنگ پوست
- حساسیت و سوزش
نواحی شایع درگیر در صورت عبارتند از: گونهها، پیشانی، پلکها، اطراف دهان، پشت گوشها و ناحیه گردن. در نوزادان، اگزما اغلب در گونهها و پوست سر شروع میشود. علائم اگزما میتواند به صورت دورهای عود کند و پس از مدتی بهبود یابد، اما در بیشتر موارد، نیاز به مدیریت و مراقبت مداوم دارد.
علت اصلی بروز اگزما در صورت
اگزمای صورت، مانند سایر اشکال درماتیت آتوپیک، ناشی از یک علت واحد نیست، بلکه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، اختلال در عملکرد سد دفاعی پوست و پاسخهای ایمنی بیش فعال در مواجهه با محرکهای محیطی است.
- عوامل ژنتیکی: استعداد ژنتیکی نقش بسیار مهمی دارد. در بسیاری از افراد مبتلا به اگزما، سابقه خانوادگی ابتلا به اگزما، آسم یا تب یونجه (رینیت آلرژیک) وجود دارد.
- سیستم ایمنی بیش فعال: در مواجهه با عوامل محیطی که از سد پوستی ضعیف شده عبور میکنند، سیستم ایمنی افراد مبتلا به اگزما واکنش افراطی نشان میدهد.
- محرکهای محیطی (Triggers): اگرچه اینها علت اصلی نیستند، اما میتوانند باعث شعلهور شدن و تشدید علائم اگزما شوند همانند: گرده گیاهان، مواد شوینده، هوای خشک و سرد، استرسهای روانی، برخی باکتریها یا ویروسها
اگزمای صورت مسری است؟
خیر، اگزمای صورت (یا هر نوع اگزما) مسری نیست. این یک نکته بسیار مهم است که باید روشن شود تا از سوءتفاهمها و تبعیضهای احتمالی جلوگیری شود. اگزما یک بیماری پوستی التهابی است که ناشی از عوامل داخلی بدن (مانند ژنتیک و اختلال در سیستم ایمنی و سد دفاعی پوست) و واکنش به محرکهای محیطی است، نه یک عفونت.
- شما نمیتوانید اگزما را از طریق تماس فیزیکی، لمس کردن پوست فرد مبتلا، به اشتراک گذاشتن حوله یا لوازم شخصی، یا حتی از طریق هوا (مانند عطسه یا سرفه) به فرد دیگری منتقل کنید.
- اگزمای صورت شبیه بیماریهای عفونی پوستی مانند زرد زخم (ایمپتیگو)، زگیل یا عفونتهای قارچی نیست که بتوانند از فردی به فرد دیگر سرایت کنند.
بنابراین، افراد مبتلا به اگزما نیازی به ایزوله شدن یا نگرانی از انتقال بیماری به اطرافیان خود ندارند. با این حال، حفظ بهداشت مناسب، به خصوص در صورت وجود زخمهای باز یا ترشحات ناشی از اگزما، برای جلوگیری از عفونتهای ثانویه باکتریایی مهم است.
بهترین روش درمان اگزما در ناحیه صورت
درمان اگزما در ناحیه صورت به دلیل حساسیت پوست این ناحیه و تأثیر آن بر ظاهر، نیازمند رویکردی جامع و دقیق است. بهترین روش درمانی شامل ترکیبی از مراقبتهای روزانه پوست، دارو درمانی و شناسایی و اجتناب از محرکها است. هیچ درمان واحدی به عنوان بهترین درمان وجود ندارد، بلکه یک برنامه درمانی شخصی توسط بهترین متخصص پوست برای هر فرد طراحی میشود. بطور کلی روش های درمانی زیر توسط متخصصین ارائه میشود:
- مراقبتهای روزانه پوست شامل: مرطوبکنندهها ،شستشوی ملایم ،پرهیز از محرکها
- دارو درمانی که شامل: کورتیکواستروئیدهای موضعی ،مهارکنندههای کلسینورین موضعی ، آنتیهیستامینها، آنتیبیوتیکها/ضد قارچها ،داروهای بیولوژیک و مهارکنندههای
- مدیریت استرس
- رژیم غذایی
چگونه میتوان اگزما را از دیگر بیماریهای پوستی صورت تشخیص داد؟
تشخیص اگزما از سایر بیماریهای پوستی صورت که علائم مشابهی دارند، گاهی چالش برانگیز است و نیاز به معاینه دقیق توسط متخصص پوست دارد. با این حال، برخی نکات کلیدی و ویژگیهای متمایز کننده وجود دارد:
علائم و ویژگیهای متمایز کننده:
- اگزما: با خارش شدید، قرمزی، خشکی و پوستهریزی مشخص میشود. در کودکان بیشتر در گونهها و چینهای پوستی، و در بزرگسالان اطراف چشم، دهان و گردن دیده میشود. سابقه شخصی یا خانوادگی اگزما، آسم یا تب یونجه (آتوپی) شایع است.
- پسوریازیس: شامل پلاکهای قرمز، ضخیم با حدود مشخص و پوستههای نقرهای براق است. در صورت، خط رویش مو، ابروها و کنار بینی را درگیر میکند. خارش کمتر از اگزماست و سابقه خانوادگی آن رایج است.
- روزاسه: با قرمزی مداوم در مرکز صورت (گونهها، بینی، پیشانی) و رگهای خونی قابل مشاهده (تار عنکبوتی) همراه است. خارش کمتر و احساس سوزش بیشتر است. معمولاً در بزرگسالان میانسال با پوست روشن دیده میشود.
- درماتیت سبورئیک: مشخصه آن پوستههای چرب و زرد رنگ، قرمزی و التهاب در نواحی چرب مانند خط رویش مو، ابروها و دو طرف بینی است.
- درماتیت تماسی: ناشی از تماس با آلرژن یا محرک بوده و شامل قرمزی، خارش، تورم و گاهی تاولهای ریز در ناحیه تماس است. تشخیص با شناسایی ماده محرک و تست پچ صورت میگیرد.
تفاوت اگزمای صورت با پسوریازیس
اگزمای صورت و پسوریازیس هر دو بیماریهای مزمن و التهابی پوست هستند که با قرمزی و پوسته ریزی همراهند، اما تفاوتهای کلیدی دارند. اگزما یک بیماری با زمینه آلرژیک است که عمدتا به دلیل نقص در سد دفاعی پوست، ژنتیک و پاسخ بیش از حد سیستم ایمنی به محرکها ایجاد میشود. علائم آن شامل خارش بسیار شدید، قرمزی ملتهب و بدون مرز مشخص، پوستههای ریز و خشک، خشکی و زبری پوست و گاهی تاول و ترشح است. در صورت، گونهها، پلکها و نواحی چین دار را درگیر میکند و اغلب در نوزادی یا کودکی آغاز میشود. عوامل تشدید کننده آن آلرژنها، مواد محرک، خشکی هوا و استرس هستند و به ندرت باعث تغییرات ناخن میشود.
در مقابل، پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به سلولهای پوست حمله کرده و باعث تکثیر سریع آنها میشود. این بیماری با پلاکهای قرمز، برجسته و دارای مرز مشخص، پوشیده از پوستههای ضخیم و نقرهای براق شناخته میشود. خارش آن کمتر از اگزما و بیشتر به صورت سوزش است. در صورت، خط رویش مو، ابروها و کنارههای بینی را درگیر میکند و در بدن، آرنجها، زانوها و پوست سر شایع است. پسوریازیس در هر سنی شروع میشود، اما اغلب در بزرگسالی بروز میکند. استرس، عفونتها و برخی داروها از عوامل تشدید کننده آن هستند و تغییرات ناخن مانند گودالهای ریز و ضخیم شدن ناخن در آن شایع است.
رژیم غذایی چه نقشی در کنترل اگزمای صورت دارد؟
نقش رژیم غذایی در کنترل اگزمای صورت بزرگسالان، پیچیده و معمولا غیرمستقیم است. در بیشتر موارد، رژیم غذایی تأثیر مستقیمی بر علائم اگزما در بزرگسالان ندارد. با این حال، در نوزادان و کودکان نوپا، آلرژیهای غذایی اثباتشده مانند شیر گاو، تخممرغ، بادام زمینی میتوانند محرک اگزما باشند که تشخیص آنها باید توسط پزشک و با آزمایشهای آلرژی انجام شود. حذف خودسرانه غذاها توصیه نمیشود.
برخی تحقیقات نشان میدهند که رژیمهای غذایی ضدالتهابی، سرشار از امگا ۳ و آنتیاکسیدانها ، ممکن است به طور غیرمستقیم به سلامت پوست کمک کنند. مصرف غذاهای فرآوریشده و قندهای تصفیه شده شاید التهاب را افزایش دهند، اما ارتباط مستقیم آنها با اگزما قطعی نیست. در مورد پروبیوتیکها، تحقیقات هنوز ادامه دارد. برخی مطالعات کاهش خطر اگزما در کودکان را نشان دادهاند، اما شواهد قوی برای درمان اگزمای فعال در بزرگسالان وجود ندارد. همچنین، ارتباط بین ویتامین D پایین و شدت اگزما مطرح شده، اما مصرف مکمل آن باید با مشورت پزشک باشد.
چه زمانی باید برای اگزمای صورت به متخصص پوست مراجعه کرد؟
مراجعه به متخصص پوست برای اگزمای صورت در موارد زیر بسیار مهم و ضروری است:
- عدم بهبود با مراقبتهای خانگی و مرطوبکنندهها
- خارش شدید و آارشدهنده
- علائم شدید و گسترده
- بروز تاول، ترشح یا علائم عفونت
- درگیری نواحی حساس
- عدم اطمینان از تشخیص
- نیاز به داروهای تجویزی: برای کنترل التهاب و خارش شدید، اغلب نیاز به داروهای تجویزی مانند کورتیکواستروئیدهای موضعی یا مهارکنندههای کلسینورین موضعی است که تنها توسط پزشک تجویز میشوند.
- عود مکرر اگزما
- تاثیر روانی